Milenа Pavlović Barili, jedna od ikona srpske umjetnosti, ostavila je dubok i neizbrisiv trag u svijetu slikarstva i poezije. Njena neobična nadarenost, jedinstveni stil i duboka emotivnost čine je jednom od najizuzetnijih figura u istoriji srpske kulture.

Detinjstvo i slikarski počeci Milene Pavlović Barili

Rođena je 5. novembra 1909. godine u Požarevcu, u Srbiji, i vrlo rano je pokazala talenat za umjetnost. Odrastala je u porodici koja je poštovala i njegovala kulturu i podržavala njen talenat. Bila je jedinica Požarevljanke Danice, potomka porodice Karađorđević, i italijanskog kompozitora, novinara i putopisca Bruna Barilija koji je poticao iz ugledne porodice iz Parme.

Milena nije bila obično dijete i već sa tri godine je crtala, a sa pet je napisala i prvu pjesmu koja je bila po mnogima proročanstvo njenog burnog života. Zaokupljena maštom i emocijama, odrastala je putujući svijetom sa roditeljima. Djetinjstvo je provela u Požarevcu, Rimu, Parmi, Bergamu… Usput je učila slikarstvo od mnogih majstora slikarskog zanata, a do danas je sačuvano oko šesto njenih dječijih crteža.

Sa sedamnaest godina, Milena je diplomirala na Kraljevskoj umetničkoj akademiji u Beogradu, gdje je pokazala izuzetan talenat i brzo privukla pažnju svojih profesora. Već iduće godine je primljena na Minhensku akademiju, ali nakon godinu dana napušta Minhen i odlazi u neizostavni Pariz, jer ju je privukao impresionizam.

U avgustu 1939. u samo predvečerje izbijanja krvavog Drugog svjetskog rata, putuje u Njujork gdje i ostaje sve do svoje smrti.

Raskošan talenat koji je zasjenio svijet

Milena Pavlović Barili je bila višetruko talentovana umjetnica, a svoju ličnost je izražavala kroz slikarstvo, poeziju, kostimografiju, komercijalni i modni dizajn. Jedna je od najinteresantnijih ličnosti umjetničke Evrope između dva svjetska rata i kroz život je putovala sa koferom prepunim slika i riječi. Ono što nije mnogo poznato je da je Milena bila ilustratorka mnogih uglednih američkih modnih magazina tog vremena a neki od najpoznatijih su Vogue, Glamour, Harpers Bazzar, Town & Country. Radila je i kostimografiju za balet Đankarla Menotija, svog bliskog prijatelja.

Milena je napisala ukupno oko 60 pjesama, na četiri jezika. Osim na srpskom, napisala je na 17 pjesma na italijanskom, 7 na francuskom i 14 na španskom jeziku. Nije marila za to da njene pjesme budu sakupljene u jednoj zbirci i vjerovatno je pisala samo iz duboke unutrašnje potrebe da izrazi i definiše svoja osjećanja. Svoju poeziju je objavljivala u Italiji u periodu od 1934. do 1936. godine.

…

Jednim jedinim okom

videli smo svetove

tvrde i sive puteve

vode što mru od žeđi.

Zbog toga,

oni koji ne saznaše

okovaše nas, misleći da nas imaju.

Ali naš je život bio sigurniji

nego busola –

jer mi bejasmo deca Sokola.

I, čekajući čas pogubljenja

rasla su naša krila

tako ponosita

i tako silna,

da ni njihov užareni čelik,

ni otrov njihovih gubica

nije sprečio veličanstven let

naše ravnodušnosti.

…

Motivi i simboli Mileninog kista

Kroz njeno djelo se proteže nešto klasično, ona se ugleda na velika djela istorije umjetnosti (posebno renesanse), ali isto tako je snažno prisutno i metafizičko. Milena je često slikala autoportrete, ponekad dvojne, na kojima vidimo sjetno i zagonetno Milenino lice ovalnog oblika koje se u svom izrazu može porediti i sa onim Mona Lize.

Pejzaž i mrtvu prirodu je rijetko slikala i koristila skoro samo kao pozadinu za svoje portrete i autoportrete. Svojim talentom, senzibilnošću i shvatanjem umjetnosti lako je očarala i neke velikane kista i pera poput Pola Valerija i Andre Lota. Najbolji poznavalac njenog djeca, Miodrag B. Protić je njeno slikarstvo podijelio na akademizam i postnadrealizam.

Osim što je bila i ostala zagonetna pojava srpskog slikarstva, dijelom vjerovatno jer je kasno i otkrivena, njen privatni život je takođe bio zagonetka.

Ko je privatno bila Milena Pavlović Barili?

Bolešljiva slikarka mekog srca i kosmoplitskog duha koja je prerano napustila ovaj svijet, već u 36-oj godini života. Godinama je bila rastrzana između oca i majke koji nisu živjeli zajedno. Na nju kao ličnost je zasigurno najviše uticala majka koja se maksimalno posvetila Mileni i njenoj umjetnosti. Iako je bila uspješna u Njujorku gdje je provela posljednje godine svog života, u svojoj otadžbini je bila prilično nepoznata i nepriznata, do te mjere da je njena zemlja nije htjela ni za profesora crtanja, dok je u “drugoj otažbini” – Italiji, bila daleko poznatija i uvaženija. U Italiji je povremeno izlagala, ali i objavljivala poeziju.

Milena se 1943. godine udala za američkog oficira Roberta Tomasa Goselina, koji je bio dvanaest godina mlađi od nje i njenim prijateljima se nije dopadao. Postoje mnoga nagađanja o njhovom bračnom životu, a malo toga se pouzdano zna. Negdje se navodi i da je muž bio biseksualac i da je zbog njega Milena izvršila samoubistvo, gutajući veliku količinu tableta za spavanje. Milena je umrla 1945. godine u svom stanu u Njujorku a zvanična verzija je da je doživjela srčani udar. Vijest o njenoj smrti su objavile Njujork tajms i sve velike italijanske novine, ali u Srbiji o tome nije bilo ni riječi. Milenin pepeo počiva na nekatoličkom groblju u Rimu.

Majka Milene Pavlović Barili se pobrinula za zaostavštinu svoje kćeri i najzaslužnija je što danas pamtimo ovu slikarku tanane duše i patosnog života. Srbija joj je tek posthumno odala počast za doprinos umjetnosti i kulturi.